Inleiding op het boek: Kandinsky en het opbloeien van de vrije geest
Geschreven door Hélène Jansen
Een boek over de visie, meditatie-en kunstzinnige oefeningen.
In de stille aanwezigheid met mezelf durf ik de grote vragen van het leven te stellen. Het open geheim van de werkelijke transformerende vragen zijn niet in kennis te vinden. Wat vervult me in mijn leven, wat is vrijheid, wat is lijden, zou ik in liefde kunnen leven, zou ik ooit aan de mensenkunst kunnen bijdragen?
Hij, Wassily Kandinsky (1866-1944) concentreerde zich volledig op het innerlijke leven in de mensen. Hij waardeerde iedere student in wat deze meenam innerlijk. Alles, de hele natuur en ook de mens, zo wist hij, is dynamisch. In voortdurende beweging en verandering. En wat is er in de mens, dat eeuwig is?
Altijd zullen we graag horen over de groten die opstaan. Zo kunnen we kijken ook naar onze eigen diepte, in alle eerlijkheid onze handelingen te zien. Onszelf herkennen in het verleden, de toekomst en het moment nu.Heb je wel eens zo’n gesprek gevoerd, waarin je geraakt werd? Een gewoon gesprek zomaar, waarin je meer ontving, dan je ooit had gedacht? Van hart tot hart. Het kan zo fris zijn als de eerste lentezon, vernieuwend of bevestigend. Het is geen geloof of kennis, geen 'als' en 'maar', wel een ontmoeting met je meest wijze, je eigen meester in jezelf. Vol van open bewustzijn en verwondering zomaar aanwezig zijn.
Juist in dit proces van ontwaken heeft Kandinsky ons stappen aangereikt. Hoewel er zeer veel boeken zijn geschreven over Kandinsky, valt er nog heel wat door te geven vanuit Kandinsky. Nu,100 jaar nadat hij zelf zijn boek kon uitgeven met de titel "Spiritualiteit en abstractie in de kunst". Na 7 jaar onderzoek en zelf ervaringen opgebouwd, kunnen we nu een boek aanbieden, waar ieder mens zijn weg in kan gaan. De weg, die belangrijker is dan het eindresultaat van zijn kunstwerk. Om deze oefeningen te kunnen vormgeven, hebben we inhouden van en over Kandinsky doorgenomen, die Hans Hermann ons nagelaten heeft.
Kunst kan alleen ontstaan uit dat wat ikzelf ben. Je blijft in de waarheid, die jezelf bent.Kun je je eigen schilderij accepteren, ook wanneer dat lelijk gevonden wordt? Als je het toch kunt liefhebben, staat de verandering al in al zijn dynamiek te popelen. Wie nieuwe kunststijlen verwacht, zal vooral de ontwikkeling van pure mensenkunst gaan zien. De mens zelf kan nieuw worden, zich vernieuwen, zodat hij met een wijder bewustzijn kan zien en horen.
Oude middelen kunnen gebruikt worden om de natuurprocessen nieuwe vorm en kleur te geven. Hans Hermann maakte het waarnemen en schilderen tot een kwalitatieve ontwikkelingsweg. Welke scholing kan Kandinsky ons bieden met de meditatieve tekenoefeningen, waarover nooit geschreven werd?
We zouden de kunst toch werkelijk tekort doen, als we bijvoorbeeld het schilderen als een leerbare stijl bleven zien? De techniek is te leren, maar de mensenkunst, die erin ontstaat, is een levensweg. De kunsten kunnen zich vernieuwen en verdiepen, wanneer de mens zich vernieuwt. Kleuren willen gezien worden, doorleefd worden, doorstreden en doorwerkt worden. En hoewel mijn schildersjas veel meer vlekken heeft dan de pij van de monnik, worden alle voorstellingen en ideëen van me afgeschilderd en wordt authentiek gedrag steeds meer geleefd. Ik kan zelfs niet anders. Daar ik dagelijks heel concreet met mezelf geconfronteerd word, ligt daar steeds de vraag: wil ik realiseren wie ik werkelijk ben? Er is geen vraag of ik er over zou willen nadenken. De sprong in de diepte, de openheid en leegte is onlosmakelijk verbonden met kunstzinnige ervaringen. Het is de sprong uit ons denken, die tot meditatie leidt. Zo laat ik mezelf vallen in het grote geheel en drukt liefde zich uit door mijn handen. “Kunst als hoogste vorm van bewustzijn”, zei Kandinsky.
Over de werkelijkheid van deze kunstenaar gaat het nieuwe boek.
Kandinsky heeft de kunst verruimd naar het leven zelf. Hij heeft ons de condities aangegeven om onze eigen innerlijke meester te worden en daarnaar te luisteren en vanuit die bron te leven. De innerlijke werkelijkheid is voor hem een concrete werkelijkheid, die men bij voortduring kan omzetten en metamorfoseren. Met de zelfkennis als grondslag van een nieuw leven en een nieuwe kunst leidt hij ons door de stappen heen. Een nieuwe kunst, die steeds actueler wordt.
Boekrecensies
Kandinsky's tekenoefeningen door Jana loose
De vrije geest kan alleen opbloeien in een tijd dat de mensen de noodzaak inzien van een geestelijke wending. Dit is een citaat uit 1896 van de Rus Wassily Kandinsky (1866-1944) als hij, 30 jaar oud, besluit kunstenaar te worden. Het citaat staat aan het begin van een boek dat in mijn bagage mee op vakantie mag. Samen met potloden, penselen, verf en papier. Want behalve een substantiële biografische schets van het kleurrijke leven van Kandinsky, krijgt de lezer ook hele duidelijke aanwijzingen om zelf aan de slag te gaan. Het boek bevat naast het overzicht van de biografie thematische hoofdstukken waarin de bewustzijnsontwikkeling van de kunstenaar wordt gevolgd en van citaten en commentaar wordt voorzien. Deze hoofdstukken zitten vol verhalen over ontmoetingen, gebeurtenissen en plaatsen die Kandinsky's kunstenaarschap en geestelijke ontwikkeling hebben beïnvloed. Muziek, sprookjes en iconen uit zijn Russische opvoeding, de kleurimpressies tijdens vele reizen naar Oost en West, voordrachten van Rudolf Steiner, Odessa, Murnau, München, Parijs, de verwante kunstenaarszielen van Der Blaue Reiter, twee wereldoorlogen en de diepe inslag van de eerste atoomsplitsing.
De auteurs volgen de ontwikkelingsweg van Kandinsky, waarop hij ruimte maakt voor nieuwe impulsen, leert omgaan met chaos en polariteiten, dan ontdekt dat er zoiets bestaat als innerlijke noodzaak en van daaruit meester wordt over zijn eigen leven. Vanuit zijn meditatieve houding vindt hij de kosmische samenhang van deel en geheel, van lijn, punt en vlak. En uiteindelijk brengt de kleurenpracht van de zon hem naar binnen waar hij het licht in zichzelf vindt als zijn wezenlijke inspiratiebron.
Kandinsky ontwikkelde oefeningen om zijn studenten die weg te laten gaan, om hen te leren naar binnen te schouwen en om volkomen vrij hun geest te laten opbloeien. Van dit oorspronkelijke lesmateriaal van Kandinsky, dat nooit eerder is gepubliceerd, maakten de auteurs gebruik om het boek te larderen met tekenoefeningen die passen bij de verschillende stappen op de beschreven ontwikkelingsweg. Ze worden duidelijk en stap voor stap beschreven.
Kandinsky als inspirerend voorbeeld om al tekenend de vrije geest te ontdekken. Een bij uitstek zomers lees- en oefenboek in een handig formaat en mét uitgebreid notenapparaat en literatuurverwijzingen als studiemateriaal, voor na de vakantie.
Uit: Motief, maandblad voor antroposofie, nr 142, juli/augustus 2010
Kunst voor iedereen
Datum: 30 juli 2010
Door: PeterLinssen
Kandinsky wordt meestal gezien als een schilder van abstracte kunst. Zelf zei hij dat hij concreet schilderde. Ook Rothko, een later levende schilder zei dat over zijn eigen werk. Wat is concreet en wat is abstract? Kandinsky werd op een tentoonstelling getroffen door een schilderij van een hooimijt van Monet. In dit schilderij is de hooimijt niet met fotografische precisie afgebeeld, Kandinsky herkende hem aanvankelijk niet eens. Hij kreeg wel een sterke beleving van het schilderij, het schilderij liet hem psychisch meebewegen, hij ervoer iets wezenlijks. Dit was wat hij zelf ook wilde met zijn werk, zielenbewegingen opwekken. Kandinsky poogde de essentie, het wezen of het proces van de verschijnselen die hij waarnam te ervaren. Deze essentie gaf hij vervolgens zo concreet mogelijk op een doek weer, maar daarvoor hoeven niet de contouren van een object exact nageschilderd te worden. Dit niet exacte weergeven van de buitenkant van een fenomeen wordt soms onterecht abstract genoemd. Het ervaren van het proces, de binnenkant van het fenomeen en die ervaring verbeelden, is wat Kandinsky doet. De fysieke buitenwereld laat de psychische binnenwereld meetrillen en de kunstenaar geeft dit proces vorm. Het product kan op zijn beurt de waarnemer ervan weer laten meebewegen. Hoe Kandinsky zich heeft ontwikkelt wordt in dit boek uitstekend beschreven. Het is niet alleen van waarde voor schilders en andere kunstenaars maar voor alle mensen. Zijn wij niet allen levenskunstenaars?
Pluspunten: Toegankelijk, Compleet, Mooi vormgegeven, Inspirerend, Praktisch
S. van Kempen
Datum: 31 oktober 2010
Een bijzonder boek, dat niet alleen inzicht geeft in het leven en de ontwikkeling van kandinsky en zijn verwante collega's, maar ook de mogelijkheid geeft om zelf, met de gegeven oefeningen aan de slag te gaan!
Een aanrader!!
Pluspunten: Compleet, Mooi vormgegeven, Inspirerend, Praktisch
Uit: Palet Special Ootmarsum
Jaargang 2, augustus/september 2010
De kunstenaar heeft veel meer te bieden dan alleen zijn kunst.
Er is in Ootmarsum meer te beleven dan alleen het bekijken van kunst. Ootmarsum wil zich breder presenteren en op bepaalde plekken op de Pleinen worden gedichten voorgelezen en lezingen gehouden. We belichten nader Hélène Jansen die naast het tonen van schilderijen ook een interessante lezing houdt. Zij wordt geïnspireerd door kunstenaars die een innerlijke beleving belangrijk vinden. We komen dan terecht bij Wassily Kandinsky over wie zij samen met Loucas van de Berg een boek heeft geschreven, getiteld Kandinsky en het opbloeien van de vrije geest. Het is onlangs verschenen, en zal beslist een onderdeel van de lezing zijn. Ook kunstenaars als Paul Klee en Frans Marc vindt zij interessant. Haar lezing zal gaan over de constatering dat kunstenaars veel meer te bieden hebben dan alleen hun kunst. Zij begeleidt ruim dertig jaar innerlijke ontwikkelingsprocessen middels de schilderkunst en leidt dagcursussen in diverse musea, als ook kunstreizen.
Credo
Haar credo is "Wat wij in het leven soms nodig hebben, is iemand die ons er toe brengt te doen waar toe wij in staat zijn, dit is een uitspraak van de Amerikaanse filosoof Ralph Aldo Emerson. Haar lezing kan dan ook zo maar veranderen in een teken oefening waaraan iedere bezoeker mee kan doen. Helene: "Een kunstenaar heeft de maatschappij zoveel meer te bieden dan alleen zijn in geld te vertalen kunst. Hij heeft een zeer grote aandacht voor zijn onderwerpen, hij is in staat processen te onderscheiden en vorm te geven. We vragen ons wel eens af hoe het met de kunsten is gesteld, vooral in deze tijd van recessie, maar ik kom dan bij de kunstenaar terecht. Hij of zij heeft zoveel meer aan de maatschappij te bieden dan wij denken. Ik wil dat graag benadrukken, de kunstenaar heeft ons veel te vertellen. Ik ga dat behandelen in mijn lezing en ik hoop dat ik de aanwezige kunstenaars ook een hart onder riem kan steken. We moeten met zijn allen nieuwe wegen bewandelen om de negatieve gedachten te veranderen die de recessie ons geeft. Sommige worden angstig van veranderingen terwijl ik stel dat het interessant en uitdagend is nieuwe wegen te bewandelen”.
Medewerkster
Hélène Jansen van Bavel noemt zichzelf `medewerkster' bij het ontstaan van haar kunstwerken. Meditatie, een openstaan voor ‘wat komen wil’ en concentratie zijn voor haar onlosmakelijk verbonden met schilderen. Hélène Jansen is geboren in maart 1950 te Maastricht. Ze is vanaf haar twintigste jaar werkzaam in het basisonderwijs en vanaf haar dertigste als kunstdocente in het beroepsonderwijs. Ze volgde onder andere de Academie voor Kunsttherapie "De Wervel" in Zeist en vanaf 1984 de schildersopleiding van de Zwitserse kunstenaar Hans Hermann. Sindsdien begeleidt zij schildersgroepen in haar atelier. Vooral bewust en liefdevol handelen in kunstzinnige processen staat tijdens haar lessen in het centrum van de aandacht.... U weet dus wat u te wachten staat: een totaal beleving van de kunst! Doe er tijdens de Kunstdagen in Ootmarsum uw voordeel mee.
Gegevens over het boek :
Formaat 21 x 22
Pagina's: 192 bladzijdes
Uitvoering: gebonden met zwart-wit en kleurafbeeldingen
Alleen te bestellen bij mij via email of Boll.com
NUR 640
Prijs € 29,90
ISBN 978 90 259 60 17 9
Uitgeverij: Ten Have.
Schrijvers L. van den Berg en Hélène Jansen van Bavel.